میرزا جعفر مهندس باشی، (از پیشگامان مهندسی نوین در ایران)

درشمارهء 44 گنجینهء اسناد،مقاله ای دربارهء میرزا رضا مهند باشی-یکی از دو مهندس ایرانی که توسط عباس میرزا به انگلیس اعزام شد-درج گردید.در این مجال هم مقاله ای در معرفی میرزا جعفر مهندس باشد و شرح احوال او،تدوین و تقدیم می گردد. اسلاف میرزا سید جعفر مهندس باشی،در خدمت شاهان صفویه و زندیه بوده اند.میرزا جعفر فراهانی تبار، فرزند میرزا محمد تقی وزیر می باشد.او در تبریز از کارگزارن میرزا بزرگ قائم مقام اول بوده و یکی از رجال قاجار به شمار می رفته که از اواسط عهد سلطنت فتحعلی شاه تا اواسط سلطنت ناصر الدین شاه،همواره در مشاغل مهم دولتی ذی دخل بوده است.او،تحصیلات مقدماتی عربی و ادبی را در تبریز گذراند.سپس در سال 1230 ق.همراه با چهار محصل دیگر(میرزا صالح،میرزا جعفر طبیب،میرزا رضا و محمد علی چخماق ساز)جهت تحصیل در رشتهء مهندسی به انگلستان اعزام شد.پس از اتمام تحصیل و بازگشت به ایران، هریک از آنان را نایب السلطنه به شغلی متناسب با تحصیلاتشان منصوب کرد.میرزا سید جعفر نیز به عنوان مهندس به تعلیم فنون ریاضی و فعالیت در این رشته پرداخت. فعالیتهای او در سالهای بعد در تبریز مبنای مهندس خانه شد، تا اینکه به پاس حسن خدمت،از عباس میرزا لقب مهندس باشی گرفت.سپس در سال 1252 ق.به سفارت کبرای استانبول مأمور و روانهء آن دیار گردید.در این اوان،علیرضا پاشا والی بغداد به خرمشهر تاخت و میرزا جعفر در اعتراض به عملکرد وی،به ایران بازگشت.در ضمن او در این دوره دو معاهده با بلژیک و اسپانیا منعقد کرد. سپس در حوادث 1259 و 1260 ق.در کربلا از دول اربعهء ایران،روس،عثمانی و انگلیس،چهار نفر نماینده جهت استرضای خاطر اولیای ایران تعیین گردید.از ایران میرزا سید جعفر برای این مأموریت درنظر گرفته شد ولی وقتی به تبریز رسید،بیمار شد و ناگزیر میرزا تقی خان فراهانی وزیر نظام(امیرکبیر)به این مأموریت اعزام گردید.از آن پس میرزا سید جعفر مأمور ارسال نشان تمثال شاهانه برای فرمانفرمای گرجستان شد و در سال 1260 مهندس خانه را بنا کرد و در سال 1264 ق.در دورهء سلطنت ناصر الدین شاه مأمور تعیین خطوط مرزی ایران-عثمانی گردید.در این مأموریت آثار باستانی در شوشتر کشف شد که آنها را به دربار ارسال داشت.پس از انجام مأموریت عثمانی،در سال 1275 ق.به ریاست دار الشورا منصوب گردید.وی در سال 1276 به سفارت ایران در انگلیس و در بازگشت،در آخرین سال عمر خود به نیابت تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد.از مهم ترین فعالیتهای وی در این سمت،بنای دار الشفای آستان قدس رضوی بود.سرانجام در سال 1279 ق.در مشهد درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد.